طلاق صوری چیست؟ احتمالاً شما هم با اصطلاح طلاق صوری آشنا هستید. هنگامی‌که یک زوج برای کسب برخی منافع بدون قصد واقعی و ایجاد آثار قانونی طلاق اقدام به ثبت طلاق خود نمایند. تا با ثبت مهر طلاق در شناسنامه از منافع شخصی مورد نظر خود بهره ببرند. به این صورت طلاق غیرواقعی یا صوری رخ می‌دهد. مثل زمانی که زوج برای دریافت معافیت سربازی فرزند خود طلاق بگیرند. یا خانم برای دریافت مستمری پدر فوت‌شده‌اش از شوهر خود به صورت صوری طلاق بگیرد. در ادامه ابن مطلب به معرفی کامل این نوع طلاق و حکم آن می‌پردازیم.

طلاق صوری چیست ؟

مقصود از طلاق، عملی حقوقی است که طی آن یک زوج به زندگی مشترک خود پایان می‌دهند. زمانی که زن و شوهری می‌خواهند طلاق بگیرند. باید شرایطی وجود داشته باشد تا طلاق به صورت صحیح و قانونی انجام شود. تا بدین ترتیب عمل طلاق آثار حقوقی خود را ایجاد کند.

از شروط اولیه برای اجرای صحیح و قانونی طلاق، وجود قصد واقعی شوهر یا هر دو طرف است. در اصطلاح حقوقی میگوییم فرد باید قاصد باشد. یعنی زوجین باید حقیقتاً بخواهند که به رابطه زوجیت خود پایان دهند و پس از آن با یکدیگر نامحرم شوند. بنابراین زمانی که قصد واقعی برای طلاق وجود نداشته باشد. و زوجین برای استفاده از یک منفعت مثل معافیت از سربازی فرزندشان یا استفاده از مستمری پدر فوت‌شده زن، اقدام به ثبت طلاق خود نمایند. در این صورت طلاق غیرواقعی اتفاق افتاده است.

به این ترتیب در تعریف از طلاق صوری می‌گوییم: اگر زوجین برای سوءاستفاده از برخی مزایای قانونی مثل معافیت از سربازی فرزندشان، یا دریافت مستمری و … به طوری که قصد و نیت حقیقی برای اتمام رابطه زوجیت ندارند. بلکه با توافق و هدف قبلی که پس از طلاق نیز به نوعی رابطه زوجیت میان آن‌ها باقی بماند. مثل استفاده از قانون رجوع طلاق و یا اجرای صیغه 99 ساله و در این صورت تصمیم به طلاق گیرند. به این نوع از طلاق غیرواقعی یا صوری می‌گوییم.

طلاق صوری برای دریافت مستمری

در قانون ایران دختری که پدرش فوت کند. مشروط بر اینکه شغل نداشته باشد و متأهل نباشد. می‌تواند مستمری پدر خود را دریافت کند. همچنین اگر دختر قبلاً متأهل بوده و بعد طلاق بگیرد این قانون برای او نیز کاربرد دارد. بنابراین زنانی که متأهل بودند و طلاق گرفتند. می‌توانند با اثبات طلاق و عدم اشتغال خود مستمری پدر فوت‌شده‌شان را دریافت نمایند.

به این ترتیب یکی از موارد سوءاستفاده از قانون و دلایل طلاق صوری دریافت مستمری زن از سهم پدر فوت‌شده‌اش می‌باشد. در این شرایط زن و شوهر از یکدیگر طلاق می‌گیرند تا زن بتواند به مستمری دست پیدا کند. اما بعد از طلاق مجدد رابطه زوجیت خود را به نوعی ادامه می‌دهند.

مثلاً اگر طلاق از نوع رجعی باشد. شوهر می‌تواند در زمان عده به زن خود رجوع نماید. بدین ترتیب بدون اینکه جدا شوند به زندگی مشترک خود ادامه می‌دهند. اما رجوع را به صورت قانونی ثبت نمی‌کنند. افراد موظف‌اند رجوع بعد از طلاق را ثبت نمایند. در غیر این صورت به مجازات برای عدم ثبت رجوع از طلاق محکوم می‌شوند. همچنین در مواردی که طلاق بائن است و امکان رجوع وجود ندارد. زن و شوهر بعد از طلاق اقدام به صیغه مدت‌دار اما طولانی مدت مثلاً 99 ساله می‌نمایند. و به این ترتیب مجدداً رابطه زوجیت خود را ادامه می‌دهند.

مشکلات جدایی صوری برای دریافت مستمری

یکی از مشکلات طلاق غیرواقعی برای دریافت مستمری توسط زن ایجاد معضلاتی برای زن و مرد است. مثلاً زن با طلاق و اتمام رابطه زوجیت دائم خود دیگر از حقوقی که به واسطه ازدواج دائم از آن بهره‌مند بود محروم می‌شود. یکی از این حقوقی، رابطه توارث است. یعنی در صورت فوت شوهرش زن دیگر از او ارث نخواهد برد. همچنین مرد نیز دیگر از همسرش ارث نمی‌برد.

سازمان تأمین اجتماعی تنها در صورتی مستمری را پرداخت می‌نماید که زن درآمدی نداشته و واقعاً شاغل نباشد. همچنین این سازمان با انجام روش‌هایی در خصوص طلاق حقیقی یا صوری تحقیق می‌کند تا محرز کند طلاق صوری نیست و بعد از آن مستمری را پرداخت نماید. و در صورتی که طلاق غیرواقعی اثبات شود. مستمری زن قطع خواهد شد و محکوم می‌شود مستمری‌هایی که بعد طلاق صوری به صورت غیرقانونی دریافت کرده است را بازپس دهد.

طلاق صوری برای معافیت از سربازی فرزند

از مهم‌ترین دلایل طلاق‌های صوری در ایران می‌توانیم به طلاق برای دریافت معافیت از سربازی فرزند اشاره کنیم. بر اساس قانون اگر زوجین تنها یک فرزند پسر داشته باشند و طلاق بگیرند. همچنین تا زمانی که فرزند پسر به سن قانونی برسد مادر ازدواج مجدد نکند.

در این صورت کفالت و تأمین هزینه‌های زندگی مادر بر عهده تنها پسر او می‌باشد. بدین ترتیب پسر از سربازی معاف می‌شود. بنابراین در بسیاری از موارد دیده می‌شود که پدر و مادر برای دریافت معافیت تنها پسر خود اقدام به طلاق صوری می‌کنند. و بعد از آن با صیغه 99 ساله یا رجوع در طلاق رجعی به زندگی خود ادامه می‌دهند.

بر این اساس و جهت جلوگیری از طلاق غیرواقعی زوجین با هدف دریافت معافیت فرزندشان از سربازی یک قانون تصویب شد. که بر اساس این قانون جهت ارائه کارت معافیت از خدمت سربازی باید حداقل دو سال و نیم یا به عبارتی سی ماه از طلاق رجعی یا بائن زوجین گذشته باشد. در این مدت سی ماه نیز معافیت موقت به فرزندشان تعلق می‌گیرد. پس از گذشت مدت مذکور در صورتی که شرایط وجود داشت کارت معافیت از سربازی دائمی می‌شود. در صورتی که مشخص شود طلاق صوری بوده، فرزند باید به خدمت سربازی برود.

حکم طلاق صوری چیست ؟

اگر طلاق به صورت صوری انجام شود در این صورت چه آثاری دارد و چه حکمی دارد؟ در قانون ما حکم واضحی برای ازدواج یا طلاق صوری بیان نشده است. و ماده مشخصی برای مجازات این اعمال وجود ندارد. اما می‌توانیم با مراجعه به ماده 218 قانون مدنی در خصوص معامله صوری است به طلاق غیرواقعی نیز تعمیم دهیم. این ماده بیان می‌دارد که اگر مشخص شود معامله‌ای به قصد فرار از دین و به شکل صوری انجام شود در این صورت معامله باطل می‌باشد.

مقصود از اینکه طلاق باطل می‌باشد. این است که این طلاق هیچ اثر قانونی به دنبال نمی‌آورد. البته در شرایط حال حاضر اثبات طلاق غیرواقعی اصلاً آسان نیست. باید اشاره کنیم از نظر شرعی نیز طلاق صوری بدون قصد و نیت حقیقی باطل و بی‌اثر است.

اما چگونه دریابیم یک طلاق غیرواقعی است یا خیر؟ در ماده 1136 قانون مدنی، طلاق دهنده را فردی بالغ، عادل، قاصد و مختار تعریف می‌کند. پس اگر طلاق دهنده یعنی شوهر یا هر دو طرف قصد واقعی برای طلاق نداشته باشند. گویی فرد در حالت مستی قرار دارد و قصد حقیقی برای طلاق نداشته باشد. در این شرایط که صرفاً برای بهره‌مندی از برخی مزایای قانونی طلاق بگیرند. سپس مجدداً باهم زندگی کنند. آنگاه طلاق صوری است و ازنظر قانونی نمی‌توانیم طلاق ایشان را تائید کنیم.

سؤالات متداول